SANOK. Upamiętniono Janusza Szubera. Tablica na Miejskiej Bibliotece Publicznej (ZDJĘCIA)

SANOK / PODKARPACIE. Tuż przy wejściu do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku zamontowano kamienną tablicę upamiętniającą wybitnego polskiego poetę, sanoczanina, Honorowego Obywatela Sanoka Janusza Szubera. To wyraz szacunku i żywej pamięci o zmarłym w 2020 roku autorze nietuzinkowych wierszy.

Na froncie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, mieszczącej się przy ul. Lenartowicza, zainstalowano kamienną tablicę upamiętniającą Janusza Szubera, wybitnego polskiego poetę, sanoczanina.

W uroczystości odsłonięcia tablicy wzięli udział przedstawiciele biblioteki, samorządu oraz parlamentu, a przede wszystkim przyjaciele i znajomi zmarłego w 2020 roku Honorowego Obywatela Sanoka.

Drugą część spotkania stanowił koncert w Sali Gobelinowej sanockiego zamku. Wiersze Janusza Szubera czytał Andrzej Masztalerz.

– To bezcenny wyraz szacunku i wciąż żywej pamięci – czytamy w komunikacie Urzędu Miasta Sanoka.

Na tablicy umieszczono fragment tomu wierszy Janusza Szubera zatytułowanego „O chłopcu mieszającym powidła”: Nieuwaga jest grzechem nie do wybaczenia. A każda drobina czasu ma wymiar ostateczny.

Janusz Maria Szuber ps. „Sebastian Rylski” (ur. 10 grudnia 1947 w Sanoku, zm. 1 listopada 2020 w Lesku) – polski poeta, eseista, felietonista.

Janusz Szuber był potomkiem Ignacego Adama Lewickiego[1], prawnukiem lekarza dr. Maurycego Drewińskiego (brat nauczycielki Teodozji Drewińskiej) i sędziego Bronisława de Rogala Lewickiego (prezes sądu, c.k. tajny radca z tytułem szlacheckim). Jego dziadkami ze strony ojca byli Józef (1881–1967)[a] i Józefa (1889–1974)[b] Szuberowie, przybyli ze Lwowa do Sanoka w 1935 i zamieszkiwali w domu pod obecnym adresem ulicy 2 Pułku Strzelców Podhalańskich 2. Dziadkami ze strony matki byli Stefan Lewicki (profesor gimnazjalny) i Maria Helena z domu Drewińska (córka ww. Maurycego Drewińskiego i siostra Bolesława Drewińskiego. Jego rodzicami byli Zbigniew Szuber (1918–1996, pilot-instruktor) i Ewa z domu Lewicka (ur. 1921, zm. 1991. Dwaj starsi bracia Janusza Szubera zmarli w dzieciństwie[18]: Andrzej Antoni (zm. 1943 mając trzy tygodnie) i Jacek Andrzej (ur. 1946, zm. 1947 mając 9 miesięcy. Ponadto jego ciotką była Maria Szuber (1913–2006, siostra Zbigniewa Szubera, działaczka sanockiego oddziału PTTK i przewodniczka turystyczna), wujami byli Stefan Jarosz i Mieczysław Jarosz, zaś dalekim krewnym Szuberów był pisarz Jan Zachariasiewicz.

Janusz Szuber urodził się 10 grudnia 1947 w Sanoku, a w 1948 został ochrzczony w rzymskokatolickim kościele parafialnym w Krynicy, gdzie otrzymał drugie imię „Maria”. W Sanoku uczył się w szkole podstawowej, a następnie w Liceum Ogólnokształcącym Męskim, gdzie w 1967 z wyróżnieniem zdał maturę. Jesienią tego roku, za wcześniejszą sugestią profesora licealnego Józefa Stachowicza, rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Na jednym roku był wraz z Antonim Liberą, Markiem Grzesińskim-Weissem, Józefem Kurylakiem, Magdą Umer, Januszem Wiśniewskim. W młodości zafascynował się twórczością Nikifora Krynickiego, którego widywał w Krynicy. Ponadto zauroczył się pracami artysty Mariana Kruczka z podsanockich Płowiec. W Warszawie bywał regularnie od 1951, odwiedzając wujostwo Jaroszów. Podczas studiów pod koniec lat 60. pisywał utwory o charakterze prozatorskim, a od 1968 także pierwsze wiersze, które – choć dobrze przyjęte – zniszczył. Od 1969 był dotknięty postępującą chorobą (gościec łuszczycowy). Wskutek tego początkowo był obłożnie chory, a potem poruszał się na wózku inwalidzkim. Z powodu choroby przerwał studia w Warszawie, aczkolwiek kształcił się nadal we własnym zakresie. Przez około 20 lat opiekę nad nim sprawowała jego matka Ewa Szuber (zm. 1991), następnie ciotka Krystyna Jarosz (zm. 2014). Pozbawiony rodzeństwa od lat najmłodszych miał wsparcie w osobie swojej kuzynki Grażyny Jarosz (doktor mikrobiologii, od 1983 zamieszkała w Norwegii).

Przez okres dwudziestu siedmiu lat tworzył poezję w tzw. sposób „do szuflady”, zapisując 10 teczek wierszami oraz innymi redakcjami. Na początku lat 90. w Sanoku zwolennikiem jego nieznanych jeszcze publicznie wierszy był m.in. Zygmunt Pankowski, polecający je swojemu bratu Marianowi Pankowskiemu. Ponadto o pisarstwie Szubera wiedziała nieco sanoczanka Janina Lewandowska. Pierwotnie Janusz Szuber planował wydać tomik poezji w 1991. Finalnie postanowił upublicznić swoją poezję i pod pseudonimem „Teodor” przesłał cztery wiersze na IV edycję zorganizowanego w 1994 przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Sanoku konkursu pt. Ziemia rodzinna Grzegorza z Sanoka w literaturze, w którym otrzymał I nagrodę. W 1995 jego twórczość (znana z późniejszego tomu Apokryfy i epitafia sanockie) była prezentowana na łamach „Tygodnika Sanockiego”. Od tego roku jego pisarstwo (recenzje, noty, szkice) było drukowane w załączanym do tego czasopisma „Dodatku Kulturalnym”, którego w 1997 został redaktorem. Następnie, przy udziale sanockiej MBP zadebiutował jako poeta. Pierwsze pięć tomików poezji jego autorstwa zostało wydanych w latach 1995–1996 (najpierw dwa w listopadzie / grudniu 1995, po czym trzy kolejne w 1996) nakładem ww. Grażyny Jarosz z Oslo i wydrukowane w sanockiej drukarni Piast Kołodziej, zaś umownie określone jako pięcioksiąg. Do wydawania tych publikacji przyczynił się także Antoni Libera.

W 1995 w Sanoku wraz z Tomaszem Korzeniowskim był inicjatorem powstania stowarzyszenia, w 1996 formalnie założonego jako Korporacja Literacka, którego był prezesem od 24 czerwca 1999 do czerwca 2000, a w połowie 2002 wybrany wiceprezesem. W 1996 został członkiem Warszawskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a w 2000 przystąpił do PEN Clubu. Był członkiem zespołu redakcyjnego periodyku „Impresje Muzealne”, wydawanego przy Muzeum Historycznym w Sanoku. W 1998 został redaktorem zeszytów „Acta Pancoviana”, wydawanych na cześć Mariana Pankowskiego (Tom I w 1998, Tom II w 1999, Tom III w 2004, Tom IV w 2005). Do wydanego w 1998 tomiku poezji tegoż pisarza pt. Moje słowo prowincjonalne wykonał prace redakcyjne i dobierał wiersze. W 2006 jego wiersz pt. Mgła, w tłumaczeniu Ewy Hryniewicz-Yarbrough, opublikowano w nieliterackim amerykańskim tygodniku „The New Yorker”. W 1999 był gościem w programie Rozmowy na koniec wieku w TVP2, przygotowanym przez Katarzynę Janowską i Piotra Mucharskiego. W 1999 został stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W twórczości poety odzwierciedlona jest zarówno przeszłość jak i rzeczywistość Sanoka oraz okolic. Był autorem eseju pt. Mój Sanok stanowiącego wstęp do albumu fotograficznego pt. Sanok i Ziemia Sanocka z 2001 autorstwa Tadeusza Budzińskiego, zaś fotografie tego artysty ukazały się w tomiku Szubera pt. Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą z 2004. Wraz z Marią Harasymowicz dokonał wyboru wierszy Jerzego Harasymowicza w pośmiertnej publikacji pt. Bieszczady z 2003. W tym samym roku był pomysłodawcą książki Ryszarda Wiktora Schramma pt. Prywatna podróż pamięci i napisał wstęp do niej. Wraz z Małgorzatą Sienkiewicz-Woskowicz był redaktorem publikacji autorstwa Barbary Bandurki pt. Zieleń Veronese’a z 2005. W 2005 wydano publikację zatytułowaną Mojość, którego autorami był duet Janusz Szuber i Władysław Szulc, a treścią publikacji były przedstawiające Sanok słowo pisane pierwszego z nich oraz fotografie drugiego z artystów. Wraz z Ewą Kasprzak i Wiesławem Banachem był redaktorem publikacji autorstwa Artura Olechniewicza pt. Tratwa z 2006. Teksty Szubera wydano w albumie zatytułowanym Bieszczady z 2007, autorstwa Włodzimierza i Agnieszki Bilińskich.

Utwory Janusza Szubera ukazywały się na łamach czasopism: „Tygodnik Sanocki” (publicystyka oraz wiersze), „Głos Ziemi Sanockiej” (tygodnik Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Pocieszenia w Sanoku), „Tygodnik Powszechny”, „Kultura”, „Sycyna”, „Nowa Okolica Poetów”, „Twórczość”, „Odra”, „Kwartalnik Artystyczny”, „Zeszyty Literackie”, „Akcent”, „Rzeczpospolita” (w magazynie „Plus Minus” prowadził stały kącik felietonisty pt. Czytane na prowincji), „Voix d’encre”, „Archipel”, „Le Poligraphe”, „Books in Canada”, „Die Horen”. Jego wiersze przetłumaczono na co najmniej 15 języków (m.in. francuski, niemiecki, angielski, ukraiński, chorwacki, hiszpański, niderlandzki, węgierski, słoweński, serbski, hebrajski, czeski, bułgarski, fiński). Jako twórca przyjął także pseudonim „Sebastian Rylski”. W semestrze wiosennym roku akademickiego 2003/2004 poeta prowadził zajęcia ze studentami w Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sanoku pod nazwą Sanocczyzna w literaturze XIX i XX wieku – rozmowy o regionalizmie. Wraz z Janiną Lewandowską był fundatorem tablicy upamiętniającej Mariana Pankowskiego, ustanowionej w 2017 na gmachu MBP w Sanoku. W publikacjach Janusza Szubera były drukowane obrazy i fotografie artystów takich jak: Władysław Szulc, Grażyna Jarosz, Barbara Bandurka, Anna Maria Pilszak, Marian Kruczek (m.in. reprodukcja na okładce tomiku pt. Z żółtego metalu oraz reprodukcje w tomiku 7 Gedichte / Wierszy), Jan Ekiert (reprodukcje w tomiku Śniąc siebie w obcym domu), Artur Olechniewicz (okładka tomiku pt. Lekcja Tejrezjasza), Henryk Waniek (Forest in the Mirrors), Zdzisław Beksiński (reprodukcje prac w tomikach Biedronka na śniegu i Czerteż oraz na okładce tomiku Próba dębu / Teste do carvalho). Wiersze Janusza Szubera zostały zauważone i docenione przez wybitnych poetów i literatów takich jak Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Kazimierz Orłoś, Krzysztof Lisowski. Na zaproszenie Szubera w Sanoku pojawiali się: Jan Józef Szczepański, Antoni Libera, Paweł Huelle, Paweł Huelle, Andrzej Stasiuk, Helena Zaworska, a w wieczorach promujących jego poezje brali udział Bronisław Maj, Ryszard Krynicki z żoną Krystyną, prof. Józef Nowakowski, Steffen Huber, Jan Tulik, Stanisław Dłuski, Wanda Chotomska.

Poeta urodził się i w drugiej połowie XX wieku zamieszkiwał w Sanoku w najmowanym mieszkaniu przy ulicy Henryka Sienkiewicza. W październiku 1999 poeta został odwiedzony w swoim mieszkaniu przez urzędującego premiera RP Jerzego Buzka. Od 2000 zamieszkiwał w kamienicy przy ul. Rynek 14 w Sanoku i tymże adresem zatytułował jeden ze swoich wierszy oraz jednocześnie tomik poezji, wydany w 2016. Zmarł rano 1 listopada 2020 w szpitalu w Lesku. Pierwotnie jego pogrzeb został odłożony na czas nieokreślony. Odbył się 2 sierpnia 2021 i tego dnia jego prochy spoczęły na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

screen z wywiadu eSanok.pl z Januszem Szuberem z 2012 roku

źródło: Red., Urząd Miasta Sanoka, Wikimedia Commons