Archeolodzy odkryli w Pakoszówce cmentarzysko Wandalów. Groby są bogato wyposażone w broń, biżuterię i przedmioty codziennego użytku (FILM, ZDJĘCIA)

PAKOSZÓWKA / GM. SANOK. Dzięki Tomaszowi Podolakowi, pochodzącemu ze Srogowa Górnego miłośnikowi historii, archeolodzy natrafili na wyjątkowe cmentarzysko z przełomu II i III wieku naszej ery. Badacze od 2011 roku informacje o nim trzymali w ukryciu, by nie zostało spenetrowane przez poszukiwaczy skarbów. To dopiero drugie odkryte cmentarzysko Wandalów w całej strefie podkarpackiej.
Dorota Mękarska

Cmentarzysko pochodzi z czasów wpływów rzymskich. Archeolodzy w trakcie trzech sezonów wykopaliskowych natrafili na 10 pochówków, w większości mężczyzn, bogato wyposażonych. Znaleziska to broń, przedmioty codziennego użytku i biżuteria.

– Nie spodziewaliśmy się, że będą w takiej ilości – podkreśla Piotr Kotowicz, archeolog z Muzeum Historycznego w Sanoku .
Cmentarzysko związane jest przypuszczalnie z migracją Wandalów w czasie wojen markomańskich (II wiek n.e), czyli konfliktu zbrojnego między Cesarstwem Rzymskim a plemionami germańskimi.

Wandalowie żyli na ziemiach polskich ponad sześć wieków

Wandalowie znani są głównie ze zdobycia Rzymu w 455 r. n.e, ale plemiona wandalskie przybyły na tereny dzisiejszej Polski dużo wcześniej, bo na przełomie III i II w. p.n.e. Zamieszkiwali południową i zachodnią część Wielkopolski, Kujawy, Dolny Śląsk, Świętokrzyskie, Małopolskę i dzisiejsze Podkarpacie. Znana jest ich nekropolia w Prusieku, którą rozpoczęto badać archeologicznie ponad 10 lat temu.

Na ziemiach dzisiejszej Polski Wandalowie żyli przez ponad sześć wieków. Byli ludem odpowiadającym tzw. kulturze przeworskiej. W czasie wędrówki ludów część plemion wandalskich idąc na południe zasiedlała właśnie tereny południowo- wschodniej Polski.

Jedno cmentarzysko, dwie osady

Ciała zmarłych palili na stosach. Prochy składano do grobów wraz z uzbrojeniem i wartościowymi przedmiotami. Te pochówki nazywa się ciałopalnymi.

– Takie groby mają zazwyczaj dwie podstawowe formy. Jedna to grób popielnicowy, gdzie do zdobionego naczynia wkładano szczątki zmarłego razem z jego wyposażeniem. Jeżeli był to wojownik to często były to części jego broni, czyli tarcza i mecz lub ulubiona broń barbarzyńców, włócznia i oszczep. Drugą formą był grób jamowy, gdzie ciało wkładano do worków organicznych, czy skrzyneczek – tłumaczy Jan Bulas z Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Prawdopodobnie cmentarzysko związane było z jedną z dwóch pobliskich osad. Pierwsza mieściła się w okolicy dzisiejszego Srogowa Górnego, druga w rejonie wsi Pakoszówka. Dzisiaj trudno wskazać do której osady cmentarzysko należało.

– To nie była uboga ludność – o jej mieszkańcach mówi Piotr Kotowicz.

Świadczą o tym znaleziska, wśród których są trzy przypuszczalnie rzymskie miecze. Trudno dzisiaj stwierdzić, jak broń trafiła w ręce wandalskich wojowników, gdyż w Rzymie istniał zakaz handlu bronią z barbarzyńcami. Nie mniej jednak ich obecność na cmentarzysku świadczy o kontaktach pomiędzy Wandalami a Cesarstwem Rzymskim.

– Miecze są niezwykle ciekawe – podkreśla Piotr Kotowicz. – W czasie lub przed rytuałem pogrzebowym zostały intencjonalnie zniszczone. Są pogięte i nie mają swojej formy pierwotnej.

Miecz rzymski pogięty w rytuale pogrzebowym

Niektóre groty włóczni mają również zgięte czubki.

Jak zaznacza archeolog, badacze w różny sposób interpretują te zachowania pogrzebowe. Niektórzy uważają, że zniszczenie broni miało zapobiegać szkodzeniu żyjącym, inni interpretują to jako przypieczętowanie własności broni, która po śmierci właściciela nie mogła należeć do innego wojownika, a jeszcze inni twierdzą, że dzięki temu zabiegowi broń miała szybciej dostać się w zaświaty.

To jest cecha charakterystyczna dla całej kultury przeworskiej i dotyczy szczególnie przedmiotów bojowych.

Unikatowy złoty wisiorek

Wśród zabytków są również umba, czyli środkowe okucia tracz, chroniące dłonie wojowników, groty włóczni i oszczepów, fibule, czyli zapinki do szat, a także biżuteria.

Złoty wisiorek odnaleziony w jednym z grobów

– Jednym z najciekawszych znalezisk jest złoty wisiorek, który stanowi całkowity unikat na ziemiach polskich i w Europie – zaznacza Jan Bulas. – To pierwszy zabytek tego typu i niezwykle cenny dla nas.

foto: materiały MH Sanok