ADWOKAT RADZI: Szkoda powstała w wyniku dziurawej nawierzchni drogowej – możliwość uzyskania odszkodowania

Niskie temperatury w okresie zimowym przyczyniają się do dewastacji nawierzchni dróg publicznych. Sytuacja ta skutkować może uszkodzeniami samochodów poruszającymi się po zniszczonej nawierzchni. Osoba, która poniosła szkodę w wyniku drogi znajdującej się w złym stanie technicznym może ubiegać się o odszkodowanie.

1. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg, jest zarządcą drogi. Zarządcami dróg, z zastrzeżeniem ust. 3, 5 i 8, są dla dróg:
1) krajowych – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad;
2) wojewódzkich – zarząd województwa;
3) powiatowych – zarząd powiatu;
4) gminnych – wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad jest zarządcą autostrady wybudowanej na zasadach określonych w ustawie do czasu przekazania jej w drodze porozumienia spółce, z którą zawarto umowę o budowę i eksploatację albo wyłącznie eksploatację autostrady. Spółka pełni funkcję zarządcy autostrady płatnej na warunkach określonych w umowie o budowę i eksploatację albo wyłącznie eksploatację autostrady. Zarządzanie drogami publicznymi może być przekazywane między zarządcami w trybie porozumienia, regulującego w szczególności wzajemne rozliczenia finansowe.

Orzecznictwo wskazuje, że w świetle obowiązującego porządku prawnego i zasad współżycia społecznego nie jest do przyjęcia sytuacja, w której faktycznie istniejąca droga „nie istniałaby” w sensie prawnym lub była „niczyja” i w której każdy, kto z niej korzysta, miałby wobec tego czynić to na własne ryzyko (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 1972 r., II CR 83/72).

2. Powołana ustawa oraz przepisy wykonawcze ustalają również parametry techniczne i eksploatacyjne poszczególnych kategorii dróg, których wypełnienie wiąże zarządców dróg publicznych. Zapewnienie technicznych parametrów eksploatacyjnych jest powinnością zarządcy drogi. Jak czytamy w ustawie utrzymanie drogi jest zespołem czynności składających się na zarząd drogą, a obejmujących wykonywanie robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczania śliskości zimowej (art. 4 pkt 20). Art. 20 ustawy następuje sprecyzowanie jakie obowiązki ciążą na zarządcy drogi, i jest to m.in. utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą.

Orzecznictwo sądów powszechnych traktuje obowiązki zarządców dróg szeroko, i tak np. czytamy w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 kwietnia 2010 r. (I ACa 21/2010), iż decyzja o remoncie drogi należy do kompetencji zarządcy. Doprowadzenie przez zarządcę do sytuacji, gdy droga lub obiekt budowlany z powodu złego stanu zostaje zamknięta, jak również niepodjęcie prac remontowych mających na celu przywrócenie mostu do użytkowania uzasadnia odpowiedzialność organu z art. 416 Kodeksu cywilnego (osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu).

3. Jedna z najbardziej podstawowych reguł rządzących prawem cywilnym została wyrażona w art. 415 Kodeksu cywilnego: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Zdarzeniem sprawczym, w rozumieniu art. 415 KC, może być działanie, ale również zaniechanie. To ostatnie może być uznane za „czyn” w sytuacji, gdy związane jest z ciążącym na sprawcy obowiązkiem czynnego działania, przy jednoczesnym niewykonaniu tego obowiązku. Pojęcie „czyn” może być zastosowane zarówno w odniesieniu do osoby fizycznej, jak i prawnej w imieniu której działa jej organ. Istotnym jest by pamiętać, że za działanie organu osoby prawnej odpowiada osoba prawna. Natomiast z art. 417 Art. 417.
§ 1.
§ 1 wynika, iż za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

4. Podstawę prawną odpowiedzialności za doznane przez użytkowników dróg publicznych szkody na osobie i na mieniu, spowodowane na skutek nienależytego utrzymania stanu technicznego dróg, stanowią przepisy art. 417 i następne Kodeksu cywilnego. Jeżeli zarządcy drogi stawia się zarzut niedbalstwa w utrzymaniu drogi publicznej w należytym stanie, to dla przyjęcia jego odpowiedzialności z tego tytułu na podstawie art. 417 KC konieczne jest ustalenie, jakich obowiązków spoczywających na nim z mocy ustawy i innych przepisów nie dopełnił (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 26 marca 1998 r., I ACa 66/98).

Skuteczne kierowanie powództwa odszkodowawczego wobec zarządcy drogi publicznej wymaga łącznego ziszczenia się przesłanek:
– powstania szkody, w tym przypadku majątkowej: uszkodzenia pojazdu, poniesienia kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego, lawety, etc.;
– zaistnienia działania lub zaniechania zarządcy drogi, sprzecznego z przepisami prawa nakazującym utrzymanie drogi publicznej,
– zaistnienia związku przyczynowego pomiędzy wymienionymi powyżej przesłankami (np. istnienie ubytku w nawierzchni drogowej, do usunięcia lub zabezpieczenia której był zobowiązany zarządca drogi, a jego zaniechanie spowodowało uszkodzenie pojazdu).

5. W sytuacji powstania szkody na drodze publicznej należy w pierwszej kolejności ustalić zarządcę drogi wobec którego zamierzamy kierować roszczenie odszkodowawcze. Żądając odszkodowania za poniesione szkody powstałe w wyniku zaniechania zarządcy drogi stosownym będzie wezwanie go do dobrowolnej zapłaty za powstałą szkodę. W przypadku odmowy wypłaty odszkodowania sprawę można skierować do sądu powszechnego.

Ciężar udowodnienia okoliczności zaniechania lub niedopełnienia obowiązków przez zarządcę drogi spoczywa, zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego, na poszkodowanym, który żąda odszkodowania. Twierdzenia zawarte w pozwie winny być poparte dowodami. Zgodnie z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (233. § 1 KPC). W przypadku powstania szkody drogowej dowodami mogą być m.in. zeznania świadków, zdjęcia i filmy obrazujące szkodę i źle utrzymaną nawierzchnie, notatka policji z miejsca zdarzenia. Jako dowód służyć może również ekspertyza sporządzona przez rzeczoznawcę, a także faktury dokumentujące zakupione części pojazdu i usługi, dzięki którym samochód został naprawiony.

dr Paweł Bała, adwokat